از تل آویو تا حیفا: «به نظر شما این پایان اسرائیل است؟ »

گزارش فرستاده ویژه ما به اسرائیل - فلسطین

در سواحل تل آویو، در این شنبه بهاری ماه مارس، خانواده های شهرنشین در حال لذت بردن از آفتاب هستند. پیک نیک، موسیقی و آبجو. اینجا با غزه تنها ۷۰ کیلومتر فاصله دارد. سلاح هایی که در همه جا مشاهده می شود گواه این امر است. کمی دورتر، روی یک خاکریز سنگی، مردی ایستاده و سیگاری می‌کشد. موکی اهل لنینگراد است، در سال ۱۹۹۷ به اسرائیل مهاجرت کرده و در سال ۲۰۰۶ در لبنان جنگیده است. اواکنون در سن ۵۴ سالگی در یک خشکشویی کار می کند. از او در مورد وضعیت اسرائیل می پرسم، من را برانداز می کند و پاسخ می دهد: «کشورلعنتی». روز قبل، در یک رستوران شیک در تل آویو، با هانا ۲۷ ساله آشنا شدم. این زن جوان روسی در سن پترزبورگ، که دیگر لنینگراد نام نداشت، متولد شده است. او دو سال پیش آمده تا از روسیه پوتین و جنگ کثیف او در اوکراین فرار کند. عاقبت ریشخند آمیز وغم انگیزنتیجه این مهاجرت، شما را به لبخند زدن وا میدارد. هانا هم قصد دارد بازگردد.

او تنها نخواهد بود: یک دیپلمات بلندپایه اروپایی به طور غیر رسمی توضیح می دهد که درخواست گذرنامه در کنسولگری های غربی به شدت افزایش یافته، پنج برابر بیشتر از سال گذشته در همین زمان. پنج میلیون اسرائیلی، حدود نیمی از جمعیت، در حال حاضر گذرنامه دوم دارند.

گابریلا هم می گوید «کشور لعنتی». او را روز اول آوریل در کمپی در اورشلیم بین کنست، پارلمان و دادگاه عالی دیدم. داوطلبان تشک‌ و بالش‌ توزیع می‌کردند تا کنشگران روی زمین آسفالت سخت نخوابند. گابریلا در سال ۲۰۲۳ در تظاهرات شرکت کرده بود تا از این دادگاه عالی «لعنتی» دفاع کند، مدافعان کوته بین دموکراسی ای که تبعیض‌های متعددی را علیه فلسطینی‌ها اعمال می کنند. خشم او علیه این «دولت بازنده» که قادر به آزاد کردن گروگان ها و پیروز شدن در «این جنگ هولناک» نیست، بالا گرفته است. ماریانا فریاد می زند: «گورتان را گم کنید»، «بی عرضه ها، این جنگ ما را به جایی نمی رساند. سوراخ موش بخرید». روز ۴ آوریل در حالی که ژنرال یایر گولان سخنرانی آتشین خود را به پایان می رساند، تظاهرکننده دیگری در نزدیکی کنست آه می کشید. نیتزان هوروویتز، وزیر سابق بهداشت و رهبر سابق حزب مرتز، حزب چپ صهیونیستی که در حال حاضر دیگر وزنه ای نیست، می‌افزاید: «دولت لعنتی، آنها بی‌کفایت‌هایی هستند که در ایدئولوژی خود محبوس شده‌اند». یک دیپلمات اروپایی که از «اشتباهات روش‌شناختی وحشتناک» بنیامین نتانیاهو و کابینه‌اش ابراز تأسف می‌کند، می‌گوید: «دولت آنقدر شکست خورده است که تنها دست آویزش نمایش خشم فزاینده است».

«کاش گورش را گم کند و همه شان بروند! »

پس از بیش از شش ماه جنگ، میزان نفرت از نتانیاهو به سطحی رسیده است که قبلاً هرگز در اسرائیل دیده نشده بود. اسرائیلی‌ها از اینکه می‌فهمند پسرش یایر در میامی پناه گرفته، خوش می گذراند و توسط دو قلچمقاق عضو موساد محافظت می‌شود، خشمگین می‌شوند، در حالی که سارا، همسر نخست‌وزیر، یک آرایشگاه اختصاصی برای خودش در محل اقامتشان درست کرده تا دیگر مجبور نباشد با جمعیت خشمگین اطراف آرایشگاه سابق اش در تل آویو روبرو شود. نیتزان هوروویتز اظهار تاسف می کند: «نتانیاهو هیچ هدفی جز نجات همسر، پسر و عزیزانش ندارد. مردم می گویند، اصلاً محکومیت او را فراموش کنیم، کاش گورش را گم کند و همه شان بروند!».

یکی دیگر از ساکنان فلسطینی حیفا که مانند بسیاری دیگر از ابرازهمبستگی با مردم غزه می ترسد، می گوید: «کشور لعنتی، اسرائیلی ها می توانند خشم خود را ابراز کنند، اما شهروندان فلسطینی اسرائیل از ترس سرکوبهای خشن، ساکت شده اند. بعضی‌ها اجازه فریاد دارند و دیگران باتوم بالای سرشان است».

«کشور لعنتی»، رایج بودن این عبارت، برای خانم روشاما مارتون جالب است ، اما او را شگفت‌زده نمی‌کند. این چهره چپ اسرائیلی در ۸۶ سالگی با قد کوتاه و ظاهری شیطنت آمیز، بنیانگذار پزشکان برای حقوق بشر است که در اوایل آوریل در صفحه اول هاآرتص لیست ۴۷۰ نفر پرسنل بهداشت و درمان کشته شده در غزه از آغاز حمله اسرائیل را منتشر کرد. او ماهیت اسرائیل را در اوایل سال ۱۹۵۶ به خوبی درک کرده بود. روشاما مارتون در سن ۲۰ سالگی درصحرای سینا خدمت می کرد. او دیده بود که سربازان تیپ جیواتی بی محابا به سر زندانیان مصری شلیک می کردند.

همه اینها از راه دور می آید.

یوآو رینون، استاد دانشگاه عبری اورشلیم می‌گوید : « سامسون، قهرمان ملی ـ مذهبی، یک «خودخواه» دیوانه بوده که «نیاز به تحقیر» دیگران داشت. این شخصیت نمادین مذهبیون حاکم بر اسرائیل، معتقد بود که قدرت اش او را شکست ناپذیر می کند. این افسانه که برای کتب درسی ـ تبلیغی بازنویسی شده، در حال اضمحلال است.» یوآو رینون، این متفکر ارزنده فکر می کند که زمان آن فرا رسیده است تا :

«از اندیشه های مبتنی بر قتل و خودکشی گذر کنیم و به تلاش برای زندگی برسیم. نظریه اشتراک باید بر اساس چشم پوشی از حق انحصاری این سرزمین باشد. ما باید از آن یک فضا برای زندگی و نه مرگ یهودی ـ فلسطینی، بسازیم.» (۱)

آرزویی زیبا و دست نیافتنی، زیرا در حال حاضر، یک دیپلمات می‌گوید : «اسرائیلی ها غزه را از روی خشم و نه از روی ناچاری نابود کردند»، و «هنوز هر چیزی ممکن است اتفاق بیفتد». یووال نوآل هراری، مورخ لیبرال، می گوید: «نتانیاهو همچنان به اسرائیلی ها «پیروزی کامل» را وعده می دهد، اما حقیقت آن است که ما دو قدم با «شکست کامل» فاصله داریم.» برای او، نخست وزیر همچون سامسون اسیر «غرور، کوری و انتقام» است. (۲)

اشاره به این «قهرمان خودخواه» به گفته هراری، به جاست: دیگر دوران مدل کنونی کشور، مبتنی بر خشونت و سلطه، منقضی شده است. شکست آینده اسرائیل را تهدید می کند. همه در مورد آن صحبت می کنند، در خلوت، با خانواده و یا با یک دوست که تصادفی وی را ملاقات می کنی. چپ اسرائیلی که خیلی قبل از ۷ اکتبر، در رابطه با موضع گیری در مورد استعمار از هم پاشیده شده است، باید خود را مجدداً بازسازی کند، در حالی که دولت در حال جنگ خانمان برانداز علیه فلسطینیان در غزه است، فلسطینیان ساکن در سرزمین‌ها را هم آزار می‌دهد و آزادی‌های آنها را زیر پا می‌گذارد - همچنین آزادی همه شهروندان در حریم مرزهای ۱۹۴۸.

«به نظر شما این پایان اسرائیل است؟ » این سؤالی است که اکثر اسرائیلی ها با صدای بلند می پرسند، چه یهودی، چه مسیحی یا مسلمان، مؤمن یا غیر مؤمن، و حتی من، خبرنگار فرستاده ویژه در حال گذار. بسیاری از مردم که خواهان صلح بودند، آینده ای مشترک را تصور می کردند. آرشیتکتی در تل آویو می‌گوید : «ما قبلاً روزهای سیاه، حملات و دوره هایی را تجربه کرده ایم که تنها ۵۰ نفر برای تظاهرات حضور داشتیم. اما ... صحبت کردن، امروز بسیار دشوارتر است». دوستی از اورشلیم تأیید می کند: «همه حالشان بد است، همه ناراحتند، حتی افرادی که ادعا می کنند خوب هستند». بسیاری نیز می ترسند، امری که پرده خاکستری ای را بر سر کشور انداخته است. البته کمتر در مورد این ترس صحبت می شود، حتی آن‌هایی که می گویند «غرور اسرائیلی بودن را دوباره کشف کرده اند»، نگران پایان کارند.

بیرون آمدن ازاین بن بست مرگبار در مرکز فعالیتهای خانم اورلی نوی قرار دارد. متولد ایران، روزنامه‌نگار، مترجم، در سن ۵۴ سالگی به تازگی ریاست B’Tselem، قدرتمندترین سازمان غیردولتی حقوق بشر در اسرائیل را بر عهده گرفته است، که در طی ده سال گذشته در توصیف آپارتاید اسرائیل به شدت تلاش کرده است. نگاه تیزبین این فعال قدیمی و مجله موفق اینترنتی +972 منشأ افشاگری های وحشتناک استفاده از هوش مصنوعی (۳) توسط ارتش اسرائیل در غزه بود. او به «سرخوردگان، وازدگان و خسته‌ها»، به همه کسانی که خود را چپ می‌خوانند و بعضی هایشان از جنگ حمایت می‌کنند، حمله می‌کند. ازجمله خواننده ها و بازیگرانی که پیام های عاشقانه به سربازان می فرستند و برای تقویت روحیه آن‌ها به پشت جبهه می روند. اورلی نوی به «خطاهای چپ نما ها» در گذشته طعنه می زند، در حالی که برخی خود او را نزدیک به حماس می‌دانند (۴).

برای او، جنایت نفرت انگیز و غیرقابل توجیه ۷ اکتبر نمی تواند منجر به فراموش کردن «سالهای اشغال، محاصره، تحقیر و ظلم ستمگرانه بر فلسطینیان، در همه جا و به ویژه در غزه» شود. مواضع اورلی نوی باعث خروج برخی از B’Tselem شد، اما او از همبستگی با فلسطینی های قتل عام شده در غزه دست نکشید. یک ناظر فلسطینی بحث برای بازسازی مجدد چپ را چنین خلاصه می‌کند : « روشنفکران چپ به ما می گویند که می خواهند فلسطینی ها را از رنجی که حماس بر آنها تحمیل می کند نجات دهند. اما پس چرا رنج بیشتری را بر آنها تحمیل می کنیم ؟».

«ژنرال ها بلای جان اسرائیل هستند»

به نوبه خود، ژنرال یایر گولان قصد دارد یک چپ سنتی تر را احیا کند و رهبری حزب کارگری هااوودا را که در حال حاضر تنها دارای چهارنماینده است، به دست گیرد.یکی از دوستان روشنفکرم می‌گفت که این معاون سابق رئیس ستاد ارتش هم «مانند همه ژنرال‌هاست. بعد از پایان دوران خدمت، شروع به صحبت از صلح می کنند، زیرا می دانند که پیروزی ناممکن است». نماینده مجلس و وزیر بین ۲۰۲۰ و ۲۰۲۲ او پس از حمله ۷ اکتبر شخصا سه بار برای نجات شرکت‌کنندگان در جشنی که مورد حمله قرار گرفته بود، به محل رفت و به عنوان قهرمان ملی شناخته می شود. از نظراین ژنرال، «ما باید مسیر را به طور اساسی تغییر دهیم، زیرا نابود کردن حماس غیرممکن است. اسرائیل هیچ تصوری برای چگونگی ادامه این جنگ، بویژه از نظر سیاسی، ندارد: این مایه شرمساری است.»

نامزدی ژنرال گولان در راس یک ائتلاف چپ آتی، اگرچه برای فعالان تظاهرات در تل آویو و بیت المقدس جذاب است، اما با مقاومت های زیادی روبرو خواهد شد. یکی از فعالان سابق مرتز می گوید: «ژنرال ها بلای جان اسرائیل هستند. علاوه بر این، چپ های صهیونیست ممکن است خود نتانیاهو را دوست نداشته باشند، اما سیاست های او را دوست دارند. » جمال زهالکا، معاون سابق« بلد» (۵)، که این دسته از «چپ» ها را بعد از همکاری طولانی مدت در کنست به خوبی می شناسد، می افزاید: « آن‌ها در سال ۱۹۴۸ از نکبه حمایت کردند، سپس عملاً از آپارتاید، از استعمار و اکنون از نسل کشی».

یائل بردا ، اما قصد ندارد مانند چپ صهیونیست، همه چیز راقبول کند. این انسان شناس و دانشگاهی بر سر اعتقادات خود استوار است، امری نادر در تل آویو.« من جناح چپ هستم و از حقوق فلسطینی ها حمایت می کنم، با اشغالگری و دولت استعماری مخالفم. اما نمی‌توانم کسانی که نمی گویند ۷ اکتبر یک فاجعه بود را درک کنم. نمیتوانم بپذیرم». برای یائل بردا، جنگ امروز بدترین راه حل است : «ما باید به خودمان فرصت بدهیم با هم حرف بزنیم، در حالی که وقت خود را صرف این می کنیم که از فلسطینی ها بخواهیم خود را توجیه کنند و سپس از خود دفاع کنند». دانشگاهیان فکر می‌کنند که خودسری‌هایی که برای مدت طولانی حاکم بوده است باید متوقف و یک الگوی جدید کشوری ابداع شود. هیچ کشوری نمی تواند با داشتن میلیون ها نفرانسان فاقد حقوق در خاک خود، پابرجا بماند. بنابراین ما باید حق فلسطینی ها را به رسمیت بشناسیم.»

قرار دادن فلسطین در مرکزتوجه برای بردا یکی از موضوعات محوری چپ اسرائیل است، حتی اگر هیچ چیز حاکی از تغییر مسیر کشور در ماه های آینده نباشد. علیرغم تظاهراتی که از اواسط ماه مارس دوباره قوت گرفته‌ است، چپ اسرائیل برنامه روشنی ندارد، به‌ویژه در مورد صلح، امری که در یک کشورجنگ زده، به فراموشی سپرده می شود. نخست وزیر با اکثریت ۶۴ کرسی محکم بر مسند خود نشسته است. علیرغم اختلاف نظر با راست افراطی بر سر دامنه تهاجم در غزه و با احزاب مذهبی بر سراجبارخدمت نظام برای افراطیون ارتدوکس، نتانیاهو اکثریت خود را حفظ کرده است. هرچند در اوایل ماه آوریل، قبل از حمله هوایی ایران، محبوبیت او به ۳۰ درصد کاهش یافته بود. گفته می‌شود، با مخالفینی چون بنی گانتز که در کابینه جنگ شرکت و یایر لاپید که از جنگ حمایت می‌کند، نتانیاهو جای نگرانی ندارد. یک دیپلمات خاطرنشان می کند: «صراحتا بگویم که گانتز و نتانیاهو یکسان هستند.»

جناح چپ جبهه دیگری را هم رها کرده، که به طور موذیانه توسط دولت گشوده شده است: حمله به آزادی ها، به ویژه برای فلسطینیان داخلی که به عنوان «علف هرز» و ستون پنجم با آن‌ها برخورد می شود. دستگیری های پیشگیرانه، اتهامات در ملا عام، دستگیری های غیرقابل توجیه... زرادخانه کاملی از اقدامات آزادی کشی به راه افتاده است.

«مجازات فلسطینی ها به دلیل فلسطینی بودن»

رسانه‌ها نقش بسزایی دارند. آری رمز، مدیر ارتباطات سازمان غیردولتی حقوق فلسطینی Adalah، توضیح می دهد: «مطبوعات اسرائیل مانند ارکستری هستند که در آن نوازندگان همه یک سازرا می نوازند. تقریباً هرگزهیچ فلسطینی در تلویزیون دیده نمی شود. رسانه های جریان اصلی و حتی لیبرال از جنگ و جنایات دولت حمایت می کنند». برای بسیاری از مردم، چه فلسطینی و چه اسرائیلی، شبکه الجزیره برای اطلاعات رسانی ضروری است. با این حال، دولت قانونی را با هدف ممنوعیت پخش کانال قطری تصویب کرد. جمال زهالکا ادامه می‌دهد: «وحشیگری تکان‌دهنده است، اما آنچه که از آن تکان‌دهنده‌تر است، شیوه‌ای است که رسانه‌های اسرائیلی از این وحشیگری حمایت می‌کنند و« قهرمانان اسرائیلی» برایمان می سازند. بسیاری از مردم نمی دانند که وضعیت آزادی بیان در چه حال است، یا برایشان مهم نیست».

به عنوان مثال، رسانه ها در وارد کردن اتهام به مردم بیگناه شرکت کردند، گویی این امر به دفاع از اسرائیلی که از ۷ اکتبر تحقیر شده بود کمک می کند. زیر پا گذاشتن آزادی بیان فلسطینی ها و حامیان نادر آنها، برای رژیم و رسانه های تحت دستور نوعی انتقام گیری محسوب می شود. یک وکیل دادگستری می‌گوید: «انگار اساساً بحث بر سر مجازات فلسطینی‌ها به دلیل فلسطینی بودن است».

تنبیه و تحقیر اساس «انسانیت زدایی» ازفلسطینیان است. فراتر از تلفات وحشتناک قربانیان غزه، که بسیاری از فلسطینیان در اسرائیل به دلیل داشتن روابط خویشاوندی علیرغم تبعید و استعمار، برای آنها عزاداری می‌کنند، میلیون‌ها نفر دیگرحق داشتن افکار مستقل را ندارند و وجودشان چیزی جز« تهدید» به شمار نمی رود. نه اعتراضی علیه تهاجم اسرائیل، نه اشکی برای کشته شدگان غزه. یوآو گالانت، وزیر دفاع، آنها را «حیوانات» خطاب می کند. برای جلوگیری از هر گونه اعتراض، دردانشگاه ها و مدارس عالی سرکوب وحشیانه وجود دارد. عدی منصور، مشاور حقوقی سازمان غیردولتی Adalah مستقر در حیفا، از این موضوع نگران است :

«آزادی فلسطینیان در اسرائیل در خطر است، هرگونه انتقادی به عنوان نمایش خیانت تلقی می شود و جرم انگاری در رسانه های اجتماعی مانع بیان عمومی آزاد می باشد. این طرزجرم انگاری آزادی بیان بی سابقه است.»

کافی است با غزه ابراز همدردی کنیم تا متهم به حمایت از تروریسم شویم. عدی ادامه می دهد: «بیش از ۹۵ دانشجو از ۲۵ دانشگاه و مدرسه عالی متهم شدند که تقریبا نیمی از آنها تبرئه شدند، اما این موفقیتی برای ما نیست.» به گفته وی، برای مجازات جرایم فرضی عقیدتی در چارچوب جنگ، راهکارهای کیفری به کارگرفته می شود. مردم به خاطر آنچه فکر می کنند مجازات می شوند. برخی اتهامات شوخی است. دانشجویی که چند روز پس از ۷ اکتبر تصویری از شامپاین و بادکنک را برای یک رویداد شخصی منتشر کرده بود، متهم به حمایت از حماس و تروریسم شد.

این وکیل دادگستری می افزاید: «آنچه در میان است زیر سؤال بردن آزادی های علمی و حقوق دانشجویان است. چه کسی می تواند تصمیم بگیرد که ما در حوزه دانشگاهی چه چیزی بگوییم؟ ». دولت بر اساتید دانشگاه ها و مدارس عالی فشار می آورد تا «وفاداری» دانشجویان را تضمین کند. وزیر کشور در حال تلاش برای اعمال فشار در شبکه های اجتماعی است. اقدامات قضایی در خدمت تبلیغات سیاسی است. این استاد اسرائیلی در دانشگاه بن گوریون «نگرانی‌های خود را درباره آزادی‌های عمومی و دانشگاهی ابراز می‌کند، زیرا فضای مناسب بحث نیست». او با احتیاط از دانشجویانش می‌خواهد که حداقل در شبکه های اجتماعی سکوت کنند، حتی اگر نظرات آنها در مورد وضعیت غزه ربطی به تحصیلات دانشگاهی شان نداشته باشد. یکی از همکاران وی در دانشگاه عبری اورشلیم، نادرشالهوب-کورکیان، به تازگی ۲۴ ساعت پس از اخراج از دانشگاه به دلیل انتقاد از جنگ غزه در بازداشت پلیس قرار گرفته است.

سانسور، دستگیری، تهدید، «مقامات از همبستگی با غزه دیوانه می شوند. ما فقط تظاهرات کوچکی برگزار می کنیم، زیرا مردم از تیراندازی می ترسند.»

«مشکل کشور ماست»

از نظر عدی منصور، قبل از هر چیز مسئله این است که فلسطینیان آنچه هستند، یعنی فلسطینی بودن را ابراز نکنند: «همه اینها قبل از هر چیز در خدمت سرکوب جامعه فلسطینی است. حال آنکه هرفرد عرب می بایست بتواند در اسرائیل احساس آزادی و امنیت کند.» امری که هر روز کمتر و کمتر می شود و این چالش دیگری برای چپ های اسرائیلی است که نگذارند آزادی ها از بین برود.

در مواجهه با تلفات وحشتناک جنگی که هیچ کس نتیجه ای از آن نمی بیند، بیش از ۳۵۰۰۰ کشته، حداقل ۵۰ میلیارد دلار ویرانی در غزه و مواجهه با تداوم یک حمله نسل کشی، افق تاریک به نظر می رسد. یک کنشگر درتل آویو می‌گوید :

«آنچه را که می‌دانستیم، آن‌چه را که سال‌هاست حتی اگر موافق نبوده ایم، پذیرفته‌ایم، بالاخره به مردم تحمیل شده است. نژادپرستی ونظریه عمومی «بیرون کردن اعراب» ما را به سمت ناپدید شدن احتمالی سوق می دهد.»

یکی از روشنفکران نابلس می‌گوید: «ما می‌توانیم از خود بپرسیم که آیا پایان اسرائیل مسئله زمان است یا مسئله حمایت». پایان اسرائیل ؟ یک دیپلمات می گوید: «بدون شک این پایان یک مدل است، اما پایان یک کشور نیست.»

تظاهرکنندگان در تل آویو و اورشلیم در آغاز ماه آوریل سؤال می‌کردند : «روز بعد چه اتفاقی خواهد افتاد ؟ » . گابریلا در اورشلیم به من گفت: « مشکل چپ یا راست نیست، بلکه کشور ماست». او که خواستار حضور یک نیروی بین المللی در غزه و پایان اشغال کرانه باختری است، ادامه می دهد: «این وضعیت نمی تواند ادامه یابد! به آنها کشور بدهید! ». گابریلا با تاسف می گوید که ژنرال گولان گفته: «ما به شجاعت و شفافیت نیاز خواهیم داشت» ، اما دولت نه شجاعت دارد و نه شفافیت.

یک روشنفکر فلسطینی اهل حیفا می‌گوید :

«گاهی در دو ساعتی غزه همه چیز عادی به نظر می رسد. برای من غیر قابل فهم است که اسرائیل توانسته واقعیت های متفاوتی را در غزه، اورشلیم و سرزمین های اشغالی ایجاد کند. من به غزه بسیار نزدیک هستم، مدام به آن فکر می کنم و این من را دیوانه می کند، این نسل کشی فاحش که هیچ کس علیه آن کاری انجام نمی دهد.»

درآخر سفر در کافه ای نیمه متروک در دیزنگوف، در مرکز تل آویونشسته ام. هفت نفر مشروب می نوشند و زیر لبی غرغر می کنند. حداقل دو نفراز آنها مسلح هستند و هفت تیرشان بین کمربندها و قسمت پشت کمرشان قرار گرفته است. بوی خوش یاس از باغ ها می آید. شهر خیلی ساکت است، یکی از آن مردها با لحنی کمی تهاجمی از من پرسید که از کجا آمده‌ام و در مورد جنگ چه فکر می کنم. به نظر می‌رسید که افکارم را می‌خواند، بدون آنکه به من فرصت پاسخ دادن بدهد، می گوید: «باید به ما اعتماد کرد وگرنه آخر کاراسرائیل است».

حالا دیگر این سوال آشکارا مطرح می شود

۱ ـ Yoav Rinon, « The Destructive Wish for Revenge Followed by Suicide Is Rooted in the Israeli Ethos », Haaretz, 16 mars 2024.

۲ـ Yuval Noal Harari, « From Gaza to Iran, the Netanyahu government is endangering Israëls survival », Haaretz, 18 avril 2024

۳ـ Yuval Abraham, « Lavender : the AI machine directing Israel’s bombing spree in Gaza », +972, 3 avril 2024

۴ـ Orly Noy, « Guerre à Gaza : comment la gauche israélienne a rapidement perdu toute compassion pour les Palestiniens », Middle East Eye, 25 mars 2024.

۵ـ بلد که در سال ۱۹۹۵ تشکیل شد، یک حزب مترقی عرب است که برخی یهودیها هم عضو آن هستند در سال ۲۰۱۵ موفق شد با لیست عربهای متحد ۱۳ نماینده به مجلس بفرستد